Yazd, İran’ın orta yerinde, çöllerin yakınında kurak ve çorak bir coğrafyada kadim bir kent. Suyun ve serinliğin çok kıt olduğu bu kente İslamın baskısı yüzünden sığınmak zorunda kalmış olan Zerdüştler hem susuzluğa hem de kavuran sıcağa karşı teslim olmak yerine, yenilikçi teknolojiler geliştirerek bu kentte yaşamı sürdürmeyi başarmışlar.
Nasıl mı?
Yazd’ın eski mahallerinde, kerpiç evlerin bazılarında göğe yükselen dörtgen kuleler var. Bunlar havada esen rüzgarı yakalayıp tersine işleyen bir baca gibi evin içine kanalize ediyorlar. Windcatcher yada Farsça ismiyle Badgir olarak bilinen bu kulelere ben de Rüzgarçelen ismini verdim. Badgirlerin altında genelde bir küçük süs havuzu bulunuyor, havuzun suyuna çarpan esinti çevreye serin mi serin bir hava olarak yayılıyor ve dışarıdaki çöl havasını bir anda serin bir melteme çeviriyor. Yazd’da ziyaret ettiğimiz birkaç evde bu kulelerin altındaki odada durup serin havayı içimize çekip biz de biraz ferahladık.
Su sorununu çözmek için ise çok çok zahmetli bir yola girişmişler. Burada Kanat denen yer altı su sistemleri var. Ta dağlardan yada yerin 100 metre derinindeki tatlı su kaynaklarındaki suyu çeşitli hesaplamalarla dapdaracık tünellerden akıtıp şehre ulaştırıyorlar. Bu sular ise Ab Ambar denilen kocaman kerpiçten kubbeli soğuk su depolarında herkesin ihtiyacı için tutuluyor. İhtiyacı olan su testisini alıp Ab Ambar’a gidiyor ve suyunu alıyor. Kanat sistemlerini kurmak çok zahmetli, çok fazla bilgi birikimi, mühendislik bilgisi ve beceri gerektiriyor. Yazd’daki Su Müzesi’nde kanat sistemlerinin nasıl açıldığı ile ilgili fotoğraflarda bu işin ne kadar zor olduğu anlatılıyor. Kanat açan ustalar ise toplum için çok çok değerliler. Onlar olmadan Yazd kupkuru bir çöle dönerdi çünkü.
 |
| Abarku'daki kar suyu depolamak için kullanılan tarihi Ab Ambar |
 |
| Yazd'ın sokaklarından bir görüntü |
 |
| 4 Badgirli bir Ab Ambar |
 |
| Yazd'daki en büyük badgirin olduğu saray yavrusu |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder