Daryus'un Esirleri: Bisotun

Hamadan’dan Kermanşah’a giderken yol üzerinde çok ama çok önemli bir arkeolojik alan var: Bisotun. Burası dümdüz platonun üzerinde bir anda göğe dimdik yükselen büyük bir kayalık alan. Buradaki kayalıklar Orta Paleolitik Dönem’den Safavi Dönemi’ne kadar 70 milletten insana ev olmuş, tapınak olmuş, kervansaray olmuş, politik propoganda yapacak alan olmuş!

Bisotun’daki Şekerciyan Mağarası’nda Neandertal insanına ait bir önkol kemiği bile bulunmuş. Tabii lafı uzatmayalım. Bisotun’u Bisotun yapan Daryus’un bölgedeki ayaklanmaları nasıl bastırdığını, düşmanlarını nasıl esir aldığını gösteren ve yerden 66 metre yükseklikteki bir kayaya oyulmuş şahane kabartması ve onun yanındaki üç dilli yazıt! Eski Elamca, Eski Farsça ve Akkadça olarak eski İran’ın en önemli dillerinde kaleme alınmış bu yazıtı okuyan herkes Daryus’a (Dara) karşı gelmenin cezasını öğrenmiş oluyordu. Okuma yazması olmayanlar için resimle de herkesin anlayabileceği şekilde düşmanların nasıl ayaklar altına alındığı ve boyunlarından zincirlendiği burada rahatlıkla görülebilir.

Tabii işin ilginç yanı, yazıtın ve kabartmanın aşırı yüksek bir noktaya konulmuş olması. Aşağıdan kabartmada olan bitenleri görmek için bir dürbüne ihtiyacınız var. Bilmiyorum Persler zamanında bu kabartmayı insanlar nasıl görüyordu, oraya tırmanmak mümkün müydü? Ama Büyük İskender’in Bisotun’a geldiği ve Daryus’un bu yazıtını gördüğü tarihi kayıtlara geçmiş.

Bisotun’da ayrıca Seleusid Dönemi’ne, Partlara, Sasani Dönemi’ne, Safavi Dönemi’ne ait yazıtlar, kabartmalar, binalar, aklınıza ne gelirse var. Çağlar boyu burası önemli bir ticaret yolunun üzerinde kaldığı için her gelen kendinden bir şeyler katmış buraya. Ama bana sorarsanız Bisotun’u Bisotun yapan büyük Pers kralı Daryus’dan başkası değildir. 

Daryus'un kabartma ve yazıtının olduğu yere çıkılmıyor malesef. Çok aşağılardan bakılıyor..

Ovadaki Safavi kervansarayı.

Sabrın sonu selamet olabilir ama hırsın sonu ne? Yarım kalmış işler mi? Sasani Dönemi'ne ait düzlenmiş duvar, kabartmalar hiç başlanmamış bile..

Çok uzaklardan Daryus'un kabartması, düşmanları nasıl esir aldığını cümle aleme duyuran kabartma ve yazıt..